Chính sách tài khóa: Công cụ then chốt để ổn định và thúc đẩy kinh tế
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu không ngừng biến động, chính sách tài khóa trở thành công cụ then chốt giúp các chính phủ kiểm soát tăng trưởng, duy trì sự ổn định và đối phó với khủng hoảng. Theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), các quốc gia áp dụng chính sách tài khóa linh hoạt đã giúp giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống dưới 5% trong nhiều giai đoạn khó khăn kinh tế. Từ việc điều chỉnh chi tiêu công, kiểm soát thuế suất đến kích thích đầu tư, chính sách tài khóa đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì lạm phát dưới mức 2%, tạo động lực cho sản xuất và tiêu dùng.
Vậy đâu là những yếu tố cốt lõi của chính sách này, và nó ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển kinh tế? Hãy cùng Mẫu văn bản khám phá!
1. Chính sách tài khóa là gì?
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động liên tục bởi đại dịch, lạm phát, xung đột địa chính trị và rủi ro tài chính quốc tế, các quốc gia ngày càng chú trọng hơn vào vai trò của chính sách tài khóa như một công cụ điều tiết và thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Ở Việt Nam, chính sách tài khóa giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ doanh nghiệp và đảm bảo an sinh xã hội.
Chính sách tài khóa (fiscal policy) là công cụ điều tiết vĩ mô mà Chính phủ sử dụng thông qua thu ngân sách (thuế, phí, lệ phí) và chi ngân sách (chi đầu tư, chi tiêu công, hỗ trợ an sinh...) nhằm đạt các mục tiêu về ổn định kinh tế, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng và tạo việc làm.
Khác với chính sách tiền tệ do Ngân hàng Nhà nước thực hiện (thông qua điều chỉnh lãi suất, cung tiền...), chính sách tài khóa do Nhà nước (Chính phủ, Quốc hội) ban hành và thực thi thông qua hệ thống ngân sách quốc gia.
>>>Tải ngay biểu mẫu định dạng sẵn – chỉ cần điền thông tin, không mất công chỉnh!
2. Cơ sở pháp lý về chính sách tài khóa tại Việt Nam
Chính sách tài khóa tại Việt Nam được điều chỉnh bởi hệ thống văn bản pháp luật như:
Luật Ngân sách nhà nước 2015 (sửa đổi năm 2020): Quy định nguyên tắc thu, chi, cân đối và phân bổ ngân sách.
Luật Quản lý thuế 2019: Cơ sở pháp lý cho việc thu thuế, hoàn thuế, miễn giảm thuế theo chính sách tài khóa mở rộng hoặc thắt chặt.
Luật Đầu tư công 2019: Điều chỉnh chi ngân sách cho các dự án đầu tư phát triển.
Nghị quyết của Quốc hội về dự toán và điều chỉnh ngân sách hàng năm.
Các Nghị quyết/Nghị định đặc thù trong tình huống khẩn cấp (ví dụ: Nghị quyết 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa – tiền tệ hỗ trợ phục hồi kinh tế sau COVID-19).
>>>Lấy ngay biểu mẫu chuẩn – tránh sai sót khi làm hồ sơ!
3. Mục tiêu và vai trò của chính sách tài khóa
3.1 Ổn định kinh tế vĩ mô
Chính phủ có thể sử dụng chính sách tài khóa để:
Hỗ trợ người dân, doanh nghiệp khi nền kinh tế suy giảm.
Hạn chế chi tiêu, tăng thu ngân sách để kiềm chế lạm phát khi nền kinh tế tăng trưởng nóng.
3.2 Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế
Tăng chi đầu tư công vào hạ tầng, giáo dục, y tế giúp kích cầu.
Giảm thuế, gia hạn thuế, miễn lệ phí giúp doanh nghiệp phục hồi và mở rộng sản xuất.
3.3 Bảo đảm công bằng xã hội và an sinh
Phân bổ ngân sách cho y tế, giáo dục, trợ cấp cho người yếu thế.
Hỗ trợ vùng sâu, vùng xa thông qua chi ngân sách có định hướng phát triển bền vững.
>>>Bắt đầu tải về mẫu biểu thông minh – tiết kiệm thời gian xử lý giấy tờ!
4. Phân loại chính sách tài khóa
Chính sách tài khóa mở rộng: Tăng chi, giảm thu để kích cầu (áp dụng trong suy thoái, đại dịch).
Chính sách tài khóa thắt chặt: Giảm chi, tăng thu để kiểm soát nợ công và lạm phát (áp dụng khi kinh tế quá nóng).
Chính sách tài khóa trung lập: Thu – chi giữ cân đối, phù hợp với giai đoạn ổn định.
5. Thực trạng và tác động của chính sách tài khóa tại Việt Nam
5.1 Giai đoạn phục hồi sau COVID-19 (2022–2023)
Gói hỗ trợ tài khóa theo Nghị quyết 43/2022/QH15 có quy mô 350.000 tỷ đồng, trong đó:
Miễn/giảm thuế GTGT: ~64.000 tỷ đồng
Hỗ trợ lãi suất 2% cho doanh nghiệp: 40.000 tỷ đồng
Tăng chi đầu tư công cho hạ tầng giao thông, y tế, giáo dục...
Theo Bộ Tài chính, chính sách này giúp GDP Việt Nam tăng 8,02% trong năm 2022 – mức cao nhất trong hơn một thập kỷ.
5.2 Áp lực tài khóa trong năm 2024–2025
Tổng thu ngân sách năm 2023 đạt 1,69 triệu tỷ đồng, vượt 4,5% dự toán.
Tổng chi ngân sách đạt 2,13 triệu tỷ đồng, chủ yếu tập trung vào đầu tư công và chi thường xuyên.
Nợ công vẫn trong ngưỡng an toàn (khoảng 38% GDP), nhưng dư địa cho tài khóa mở rộng đang thu hẹp.
>>>Tải tức thì bộ biểu mẫu được thiết kế chuyên nghiệp, dễ thao tác!
6. Thách thức trong triển khai chính sách tài khóa
Giải ngân đầu tư công chậm: Năm 2023, tỷ lệ giải ngân đầu tư công chỉ đạt 65,1% kế hoạch, ảnh hưởng đến hiệu quả kích cầu.
Tình trạng hụt thu địa phương: Nhiều địa phương phụ thuộc vào ngân sách trung ương.
Áp lực nợ công tăng: Đòi hỏi chính sách tài khóa phải thận trọng và hiệu quả hơn.
7. Giải pháp nâng cao hiệu quả chính sách tài khóa
Cải cách quy trình lập – phân bổ – giám sát ngân sách theo hướng minh bạch, linh hoạt hơn.
Tăng cường quản lý chi tiêu công và thuế nội địa.
Đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý ngân sách và đầu tư công.
Điều chỉnh chính sách thuế linh hoạt theo chu kỳ kinh tế.
Tăng cường phối hợp giữa chính sách tài khóa và tiền tệ để đạt mục tiêu kép: ổn định – tăng trưởng.
8. Kết luận
Chính sách tài khóa là công cụ kinh tế vĩ mô không thể thiếu, giữ vai trò định hướng, hỗ trợ và điều tiết các hoạt động kinh tế – xã hội. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang hướng đến phát triển bền vững và thích ứng với rủi ro toàn cầu, việc xây dựng và thực thi chính sách tài khóa linh hoạt, minh bạch, hiệu quả là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tăng trưởng ổn định, giảm thiểu bất bình đẳng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Một nền tài khóa lành mạnh chính là nền móng vững chắc cho một nền kinh tế bền vững.