Thư tín dụng trong giao dịch tài chính

Thư tín dụng (Letter of Credit – LC) hiện là phương thức thanh toán phổ biến và có tính an toàn cao trong thương mại quốc tế. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước năm 2025, hơn 65% giao dịch xuất nhập khẩu của doanh nghiệp Việt Nam sử dụng LC, đặc biệt là thư tín dụng không hủy ngang, thư tín dụng giáp lưng, và thư tín dụng đối ứng.

Với việc gia tăng rủi ro tín dụng toàn cầu, thư tín dụng trở thành công cụ bảo đảm thanh toán đáng tin cậy cho cả bên mua và bên bán, đồng thời còn là một trong các nghiệp vụ cấp tín dụng của tổ chức tín dụng theo Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 (sửa đổi năm 2024).

>>> Tải ngay mẫu thư tín dụng mới nhất do Mauvanban.vn biên soạn – Chuẩn ICC và pháp luật Việt Nam.

THƯ TÍN DỤNG LÀ GÌ? PHÂN LOẠI CÁC LOẠI THƯ TÍN DỤNG PHỔ BIẾN TRONG THỰC TẾ

1. Thư tín dụng là gì?

Thư tín dụng ( Letter of Credit – L/C) hay tín dụng thư là thư do ngân hàng phát hành, theo yêu cầu của người nhập khẩu, cam kết với người bán về việc thanh toán một khoản tiền nhất định, trong một khoảng thời gian nhất định, nếu người bán xuất trình được bộ chứng từ hợp lệ, đúng theo quy định trong L/C.

Tóm lại, L/C là thư cam kết của ngân hàng về việc trả tiền cho người xuất khẩu. Các đối tác ký kết hợp đồng thường có trụ sở ở những quốc gia khác nhau nên giữa các bên vẫn tồn tại sự thiếu tin tưởng lẫn nhau, phương thức tín dụng chứng từ giúp hai bên yên tâm về quyền lợi của mình.

Thông qua hình thức này, người nhập khẩu áp dụng những chuẩn mực thanh toán quốc tế (hiện hành là: UCP 600 – các quy tắc và thực hành thống nhất về Tín dụng thư từ do Phòng thương mại quốc tế phát hành).

>>> Tải mẫu LC quốc tế chuẩn UCP 600 và phù hợp với các ngân hàng thương mại tại Việt Nam.

THƯ TÍN DỤNG CÓ PHẢI LÀ NGHIỆP VỤ CẤP TÍN DỤNG CỦA TỔ CHỨC TÍN DỤNG KHÔNG?

2. Phân loại thư tín dụng

2.1 Phân loại thư tín dụng theo tính chất hủy ngang

Thư tín dụng có thể huỷ ngang (Revocable L/C): Đây là loại thư tín dụng mà sau khi đã được mở thì việc bổ sung sửa chữa hoặc hủy bỏ có thể tiến hành một cách đơn phương.

Thư tín dụng không thể huỷ ngang (Irrevocable L/C): Là loại thư tín dụng sau khi đã được mở thì việc sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ chỉ được ngân hàng tiến hành theo thoả thuận của tất cả các bên có liên. Trong thương mại quốc tế thư tín dụng này được sử dụng phổ biến nhất.

2.2 Phân loại theo thời hạn thanh toán

Thư tín dụng trả ngay (L/C at sight): Là loại L/C mà người xuất khẩu sẽ được thanh toán ngay trong vòng 5 ngày làm việc khi xuất trình các chứng từ phù hợp với các điều khoản quy định trong L/C (dĩ nhiên người xuất khẩu phát phát hành hối phiếu trả ngay để yêu cầu thanh toán).

Thư tín dụng trả chậm (Deferred payment L/C): Là loại L/C không hủy ngang trong đó ngân hàng mở L/C cam kết với người bán rằng đồng ý thanh toán tiền trong L/C vào time cụ thể ghi mà L/C quy định sau khi đã nhận chứng từ và không cần hối phiếu. Trường hợp ngân hàng mở L/C chỉ định 1 ngân hàng thanh toán khác thì ngân hàng mở L/C cũng phải cam kết bồi hoàn lại số tiền cho ngân hàng thanh toán đúng theo thời hạn.

2.3 Phân loại theo tính chất vận hành của thư tín dụng

Thư tín dụng chuyển nhượng (Transferable L/C): Là loại thư tín dụng không thể huỷ bỏ, trong đó quy định quyền của ngân hàng trả tiền được trả hoàn toàn hay trả một phần của thư tín cho một hay nhiều người theo lệnh của người hưởng lợi đầu tiên.

Thư tín dụng giáp lưng (Back-to-Back Letter of Credit): Là một tín dụng mới mở dựa trên cơ sở một thư tín dụng đã có – tín dụng không chuyển nhượng (tín dụng gốc) – cho một người thụ hưởng khác. L/C giáp lưng là 1 L/C biệt lập được mở trên cơ sở của L/C gốc (cùng với điều kiện của L/C gốc) còn gọi là L/C thứ 2 trên cơ sở 1 L/C thứ nhất.

Thư tín dụng tuần hoàn (Revolving Letter of Credit): Là một cam kết từ phía ngân hàng phát hành phục hồi lại giá trị ban đầu của thư tín dụng sau khi nó đã được sử dụng. Số lần phục hồi và khoảng thời gian còn hiệu lực phải được quy định trong L/C.

Thư tín dụng dự phòng (Standby letter of Credit): Là một tín dụng chứng từ hay dàn xếp tương tự, thể hiện nghĩa vụ của ngân hàng phát hành tới người thụ hưởng trong việc:

• Thanh toán lại khoản tiền mà người yêu cầu mở L/C dự phòng đã vay hoặc được ứng trước trong quá trình giao dich người bán có thể không thực hiện đúng hợp đồng nên người mua hủy giao dịch có thể nhận lại được tiền đã mở LC.

• Thanh toán khoản nợ của người mở L/C dự phòng, tức là  trường hợp người mở L/C không thanh toán được sẽ có người khác đứng ra trả tiền cho người sản xuất.

• Bồi thường những thiệt hại cho người bán do người mở L/C dự phòng không thực hiện nghĩa vụ của mình.

Thư tín dụng điều khoản đỏ (Red clause L/C): Là thư tín dụng mà ngân hàng phát hành (NHPH) cho phép ngân hàng thông báo (NHTB) ứng trước cho người thụ hưởng để mua hàng hóa, nguyên liệu phục vụ sản xuất hàng hóa theo L/C mở.

2.4 Phân loại theo tính chất thanh toán thư tín dụng

Thư tín dụng trả ngay L/C at sight: Tức là người mở L/C đồng ý trả tiền cho người bán ngay khi  xuất trình được  bộ chứng từ xuất khẩu hàng hoàn thiện.

Thư tín dụng chả trậm ( L/C Upas – L/C unsance): Tức là hình thức người bán đồng ý cho người mua nợ tiền hàng sẽ trả sau X ngày theo thỏa thuận của 2 bên. Trường hợp này người mua sẽ phát hành hối phiếu cam kết trả tiền do người bán thụ hưởng với L/C Upas. Ngươc lại với L/C unsance thì người bán vẫn nhận được tiền khi xuất trình bộ chứng từ do ngân hàng ứng tiền ra để trả cho người mua. Còn người mua được nợ ngân hàng X days theo thỏa thuận của người mua và ngân hàng phát hành L/C.

ƯU, NHƯỢC ĐIỂM KHI SỬ DỤNG PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN L/C

1. Ưu điểm khi sử dụng phương thức thanh toán L/C

• Ngân hàng sẽ thực hiện thanh toán đúng như quy định trong thư tín dụng bất kể việc người mua có muốn trả tiền hay không.

• Chậm trễ trong việc chuyển chứng từ được hạn chế tối đa.

• Khi chứng từ được chuyển đến ngân hàng phát hành, việc thanh toán được tiến hành ngay hoặc vào một ngày xác định (nếu là L/C trả chậm).

• Khách hàng có thể đề nghị chiết khấu L/C để có trước tiền sử dụng cho việc chuẩn bị thực hiện hợp đồng.

Lợi ích đối với nhà nhập khẩu:

• Chỉ khi hàng hóa thực sự được giao thì người nhập khẩu mới phải trả tiền.

• Người nhập khẩu có thể yên tâm là người xuất khẩu sẽ phải làm tất cả những gì theo quy định trong L/C để đảm bảo việc người xuất khẩu sẽ được thanh toán tiền (nếu không người xuất khẩu sẽ mất tiền).

Lợi ích đối với Ngân hàng:

• Được thu phí dịch vụ (phí mở L/C, phí chuyển tiền, phí thanh toán toàn bộ…) – đại khái là có tiền.

• Mở rộng quan hệ thương mại quốc tế.

2. Nhược điểm khi sử dụng phương thức thanh toán L/C

Nhược điểm lớn nhất của hình thức thanh toán này là quy trình thanh toán rất tỷ mỷ, máy móc, các bên tiến hành đều rất thận trọng trong khâu lập và kiểm tra chứng từ. Chỉ cần có một sai sót nhỏ trong việc lập và kiểm tra chứng từ cũng là nguyên nhân để từ chối thanh toán. Đối với ngân hàng phát hành, sai sót trong việc kiểm tra chứng từ cũng dẫn đến hậu quả lớn.

CÁC CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ THƯ TÍN DỤNG (FAQ)

1. Thư tín dụng có được chuyển nhượng không? Nếu có, điều kiện là gì?

Trả lời:

Có. Một thư tín dụng chỉ có thể được chuyển nhượng nếu được phát hành dưới dạng LC chuyển nhượng (Transferable LC). Điều này phải được ghi rõ trong nội dung thư tín dụng gốc. Việc chuyển nhượng chỉ được thực hiện một lần duy nhất, trừ khi ngân hàng cho phép chuyển nhượng tiếp. Chỉ người thụ hưởng đầu tiên mới có quyền yêu cầu ngân hàng chuyển nhượng LC cho bên thứ ba, và điều này chỉ áp dụng với những LC không hủy ngang có điều khoản chuyển nhượng.

2. Ai chịu trách nhiệm kiểm tra chứng từ khi thanh toán bằng thư tín dụng?

Trả lời:

Trách nhiệm kiểm tra chứng từ thuộc về ngân hàng phát hành LC, ngân hàng thông báo và ngân hàng xác nhận (nếu có). Theo UCP 600 – Bộ quy tắc thực hành thống nhất về tín dụng chứng từ của Phòng Thương mại Quốc tế, các ngân hàng phải xem xét chứng từ một cách hợp lý trong vòng 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận được bộ chứng từ để xác định tính phù hợp với điều khoản của LC. Nếu có sai sót, ngân hàng phải thông báo kịp thời cho bên thụ hưởng.

3. Ngân hàng có được từ chối thanh toán nếu bộ chứng từ có sai sót nhỏ?

Trả lời:

Có. Trong nghiệp vụ thư tín dụng, nguyên tắc "độc lập chứng từ" là bắt buộc, nghĩa là ngân hàng chỉ xem xét các chứng từ, không quan tâm đến hàng hóa thực tế. Do đó, mọi sai lệch dù nhỏ (như lỗi chính tả, sai tên hàng, khác biệt mã số vận đơn...) đều có thể là lý do chính đáng để từ chối thanh toán. Tuy nhiên, ngân hàng cũng có thể yêu cầu bên mua chấp nhận bộ chứng từ sai trước khi ra quyết định cuối cùng.

4. Trong trường hợp tranh chấp phát sinh từ LC, luật nào sẽ được áp dụng để giải quyết?

Trả lời:

Thông thường, các thư tín dụng quốc tế đều viện dẫn áp dụng UCP 600 (Uniform Customs and Practice for Documentary Credits) – một bộ quy tắc mang tính chất tập quán thương mại quốc tế. Tuy nhiên, nếu phát sinh tranh chấp lớn (ví dụ gian lận chứng từ, không thanh toán...), thì luật quốc gia nơi đặt trụ sở ngân hàng phát hành hoặc luật được lựa chọn trong hợp đồng ngoại thương sẽ được áp dụng. Ngoài ra, nhiều bên còn đưa tranh chấp ra trọng tài quốc tế như ICC, SIAC hoặc VIAC để phân xử.

5. Sử dụng thư tín dụng có giúp doanh nghiệp nâng cao xếp hạng tín dụng không?

Trả lời:

Có, nếu được sử dụng đúng cách. Việc doanh nghiệp sử dụng thư tín dụng thường xuyên, đúng quy trình và không phát sinh nợ xấu sẽ giúp củng cố lịch sử tín dụng, nâng mức độ tin cậy trong quan hệ với ngân hàng, từ đó tăng khả năng tiếp cận các sản phẩm tín dụng khác như bảo lãnh, vốn lưu động hoặc vay trung hạn. Một số ngân hàng còn xem xét lịch sử sử dụng LC như một phần trong quy trình chấm điểm tín dụng doanh nghiệp định kỳ.

Thư tín dụng không chỉ là phương thức thanh toán an toàn mà còn là công cụ cấp tín dụng gián tiếp quan trọng của tổ chức tín dụng, được điều chỉnh bởi hệ thống pháp lý chặt chẽ. Việc lựa chọn đúng loại LC, hiểu rõ nghĩa vụ các bên, và sử dụng đúng mẫu văn bản là yếu tố then chốt để đảm bảo thành công trong giao dịch.

>>> Truy cập ngay Mauvanban.vn để tải các mẫu thư tín dụng chuẩn pháp lý 2025 – Miễn phí, dễ chỉnh sửa, hỗ trợ doanh nghiệp toàn quốc.