Quản lý rủi ro kinh doanh: Tối ưu hóa cơ hội và giảm thiểu tổn thất

Theo khảo sát của PwC, hơn 79% CEO toàn cầu cho biết quản lý rủi ro hiệu quả là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp trụ vững trong bối cảnh kinh tế đầy biến động. Trong thế giới kinh doanh hiện đại, rủi ro không chỉ đến từ thị trường, tài chính hay pháp lý, mà còn tiềm ẩn trong từng quyết định vận hành và chiến lược. Việc xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro kinh doanh bài bản giúp doanh nghiệp không chỉ phòng tránh tổn thất, mà còn tối ưu hóa cơ hội phát triển bền vững. 

Trong bài viết này, Mẫu văn bản sẽ cùng bạn khám phá các phương pháp đánh giá – kiểm soát rủi ro phổ biến, đồng thời cung cấp mẫu kế hoạch quản lý rủi ro để bạn dễ dàng triển khai ngay trong doanh nghiệp. Đừng để rủi ro trở thành thách thức – hãy biến nó thành lợi thế cạnh tranh ngay từ hôm nay!

1. Tổng quan về đánh giá rủi ro?

Quản lý rủi ro trong kinh doanh là quá trình nhận diện, phân tích và kiểm soát những yếu tố có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động hoặc mục tiêu của doanh nghiệp. Đây là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp hiện đại.

Theo quy định tại Tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO/IEC 31010:2013 (IEC/ISO 31010:2009) thì đánh giá rủi ro là một phần không thể thiếu trong quá trình quản lý rủi ro và an toàn công việc. Quá trình này bao gồm nhiều bước quan trọng, từ việc xác định và nhận diện rủi ro đến việc thực hiện phân tích chi tiết về chúng và cuối cùng xác định mức độ nghiêm trọng của từng rủi ro.

Đánh giá rủi ro đóng vai trò quan trọng trong việc giúp chúng ta có hiểu biết sâu hơn về sự tồn tại của các rủi ro, nguyên nhân của chúng, và những hệ quả tiềm năng cũng như xác suất xảy ra của mỗi rủi ro. Quá trình này cung cấp cho chúng ta một cơ sở thông tin quan trọng để đưa ra các quyết định quan trọng trong quản lý rủi ro và quản lý công việc. 

Lựa chọn các chiến lược xử lý rủi ro thích hợp là một bước quan trọng trong quá trình đánh giá rủi ro. Điều này đòi hỏi việc xem xét kỹ lưỡng và cân nhắc các tùy chọn xử lý rủi ro, từ việc chấp nhận rủi ro, chuyển giao rủi ro, tránh rủi ro, đến việc thực hiện biện pháp kiểm soát và đảm bảo. Bằng việc chọn lựa các chiến lược phù hợp, chúng ta có thể tối ưu hóa việc quản lý rủi ro và đảm bảo rằng những rủi ro tiềm ẩn được kiểm soát một cách hiệu quả.

>>>Tải ngay mẫu báo cáo đánh giá rủi ro được xây dựng theo quy trình kiểm soát nội bộ chuyên nghiệp.

2. Vai trò của việc đánh giá rủi ro

Thực hiện đánh giá rủi ro tạo ra một nguồn thông tin đầy đủ, dựa trên dữ liệu và phân tích chính xác, giúp đưa ra những quyết định đúng đắn và có căn cứ trong việc xử lý các rủi ro cụ thể. Nó không chỉ cung cấp cho chúng ta cái nhìn tổng quan về tình hình rủi ro, mà còn giúp xác định những biện pháp và phương án khác nhau để đối phó với chúng một cách hiệu quả.

Qua việc thu thập, đánh giá và phân tích dữ liệu liên quan đến các rủi ro, đánh giá rủi ro không chỉ giúp xác định tổng quan về xác suất và tác động của mỗi rủi ro, mà còn giúp làm sáng tỏ nguyên nhân và hệ quả của chúng. Điều này có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa ra những quyết định quan trọng, bao gồm việc lựa chọn giữa các chiến lược xử lý rủi ro khác nhau và thiết lập thứ tự ưu tiên cho chúng. Từ đó, đánh giá rủi ro không chỉ là một công cụ để đánh giá tình hình hiện tại, mà còn là một phần quan trọng của quá trình quyết định chiến lược và quản lý, giúp đảm bảo rằng chúng ta có thể ứng phó hiệu quả với những thách thức và cơ hội đối mặt.

>>>Tải mẫu báo cáo đánh giá rủi ro gồm các phần: nhận diện, phân tích, đo lường và kiểm soát rủi ro.

3. Phương pháp nhận diện rủi ro 

- Phương pháp dựa trên bằng chứng: Đây là việc sử dụng dữ liệu và thông tin từ quá khứ, ví dụ như danh mục kiểm tra và xem xét dữ liệu quá khứ, để nhận diện và đánh giá rủi ro. Việc này giúp xác định các tình huống đã từng xảy ra và từ đó, dự đoán các rủi ro có thể xảy ra trong tương lai dựa trên dữ liệu sẵn có.

- Cách tiếp cận có hệ thống theo nhóm: Phương pháp này tập trung vào việc sử dụng kiến thức và kinh nghiệm của một nhóm chuyên gia có cấu trúc để tìm hiểu và phân tích rủi ro. Nhóm này có thể tuân theo một quy trình hệ thống và sử dụng các tài liệu hướng dẫn hoặc câu hỏi định hình để tạo ra một phạm vi rõ ràng và chi tiết. Việc làm này giúp đảm bảo rằng các rủi ro được xem xét một cách toàn diện và định rõ.

- Kỹ thuật suy luận quy nạp như HAZOP: Các kỹ thuật suy luận quy nạp là một phần quan trọng trong việc đánh giá rủi ro, đặc biệt là khi chúng ta đối mặt với các hệ thống phức tạp. Ví dụ, phương pháp HAZOP tập trung vào việc phân tích từng khía cạnh của hoạt động hoặc quá trình để xác định các điểm yếu và tiềm năng cho rủi ro. Điều này bao gồm việc đi sâu vào từng chi tiết để hiểu rõ các khía cạnh của hoạt động và xác định các yếu tố có thể dẫn đến rủi ro tiềm ẩn.

Các phương pháp này cung cấp sự linh hoạt cho tổ chức để sử dụng cách tiếp cận tốt nhất phù hợp với tình huống cụ thể và đảm bảo rằng quá trình nhận diện rủi ro được thực hiện một cách toàn diện và chính xác.

>>>Sử dụng mẫu báo cáo đánh giá rủi ro để hoàn thiện hồ sơ quản lý chất lượng, an toàn lao động và môi trường.

4. Quy trình quản lý rủi ro kinh doanh

4.1. Nhận diện rủi ro

Doanh nghiệp cần rà soát toàn bộ quy trình sản xuất, kinh doanh, tài chính, nhân sự… để xác định các điểm yếu, điểm có khả năng phát sinh rủi ro.

4.2. Đánh giá và phân loại rủi ro

Áp dụng phương pháp Ma trận xác suất – ảnh hưởng (Probability–Impact Matrix) để đánh giá mức độ nghiêm trọng và xác suất xảy ra của từng loại rủi ro.

4.3. Lập kế hoạch ứng phó

Doanh nghiệp có thể lựa chọn các chiến lược: né tránh, giảm thiểu, chuyển giao hoặc chấp nhận rủi ro (ví dụ: mua bảo hiểm rủi ro).

4.4. Giám sát và điều chỉnh

Cần có bộ phận chuyên trách để theo dõi tình hình rủi ro, cập nhật kế hoạch ứng phó phù hợp với thực tiễn thay đổi.

>>>Tải mẫu báo cáo đánh giá rủi ro hỗ trợ doanh nghiệp ra quyết định phòng ngừa và ứng phó kịp thời.

5. Căn cứ pháp lý và khung quản trị rủi ro

Tại Việt Nam, chưa có luật chuyên biệt về quản trị rủi ro doanh nghiệp, tuy nhiên một số quy định có liên quan gồm:

• Luật Doanh nghiệp 2020: quy định về trách nhiệm của người quản lý trong đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả.

• Luật Kế toán 2015 và các Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS): yêu cầu công khai các khoản dự phòng rủi ro.

• Thông tư 200/2014/TT-BTC: hướng dẫn chế độ kế toán doanh nghiệp, bao gồm dự phòng tổn thất tài chính.

Các tập đoàn lớn tại Việt Nam như EVN, Viettel, PVN... đều đã ban hành Bộ quy tắc quản trị rủi ro nội bộ, giúp kiểm soát các rủi ro chiến lược và vận hành.

6. Tối ưu hóa cơ hội từ quản lý rủi ro

Quản lý rủi ro không chỉ là phòng tránh tổn thất mà còn giúp doanh nghiệp nhận diện cơ hội sớm hơn, từ đó đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn.

Ví dụ: Một công ty logistic áp dụng hệ thống cảnh báo rủi ro chuỗi cung ứng đã kịp thời chuyển hướng sang nhà cung ứng thay thế trong đợt dịch COVID-19 năm 2021, nhờ đó giảm được thiệt hại ước tính hơn 5 tỷ đồng.

>>>Hoàn thiện quy trình quản trị nội bộ với mẫu báo cáo đánh giá rủi ro rõ ràng, dễ áp dụng.

7. Câu hỏi thường gặp

7.1. Doanh nghiệp vừa và nhỏ có cần lập bộ phận quản lý rủi ro không? Có. Dù quy mô nhỏ, doanh nghiệp cũng cần hệ thống quản trị rủi ro tương thích, giúp chủ động xử lý khủng hoảng.

7.2. Quản lý rủi ro có làm tăng chi phí vận hành không? Ban đầu có thể tốn chi phí xây dựng hệ thống, nhưng về lâu dài giúp tiết kiệm hàng tỷ đồng từ tổn thất tiềm tàng.

7.3. Có bắt buộc phải lập quỹ dự phòng rủi ro không? Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, doanh nghiệp cần lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho, nợ phải thu khó đòi, tổn thất tài sản…

Kết luận

Quản lý rủi ro kinh doanh là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững. Đầu tư vào hệ thống kiểm soát rủi ro không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu tổn thất mà còn tối ưu hóa cơ hội trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt và nhiều biến động. Doanh nghiệp nên áp dụng quy trình quản trị rủi ro bài bản, đồng thời sử dụng các mẫu văn bản đánh giá và kiểm soát rủi ro theo chuẩn nội bộ để minh bạch và chuyên nghiệp hóa hoạt động.